Przypisy

40,1 - Część druga Księgi Izajasza (rozdz. 40-55), z których jedne pocieszają naród izraelski, będący w niewoli babilońskiej, opisem i zapowiedzią wyzwolenia, radosnego powrotu do ojczyzny i odnowienia narodu, Jerozolimy i świątyni, inne wysławiają przymioty Boże, zwłaszcza w przeciwieństwie do bożków pogańskich. Jahwe okaże swą wszechmoc i miłosierdzie nad Izraelem jako jego Stwórca, Pan i Zbawca, używając Cyrusa jako narzędzia dla dokonania dzieła wyzwolenia narodu wybranego. Odnowienie narodu i Świętego Miasta po powrocie z niewoli jest obrazem innego, wspanialszego odnowienia w epoce mesjańskiej. Stąd też opisy i zapowiedzi chwalebnego królestwa Bożego w Izraelu wykraczają często poza historyczne ramy VI i V w. przed Chr., a odnoszą się do czasów mesjańskich i malują różne warunki i okoliczności, jakie się urzeczywistniają w królestwie mesjańskim. Do tych ostatnich trzeba na pewno zaliczyć pieśni o Słudze Pańskim.
52,13 - (Iz 52,13-53,12) - Zob. przyp. do Iz 42,1-9. Ma ona formę pewnego dialogu: najpierw jest wypowiedź Pana: Iz 52,13; potem słowa królów pogańskich: w. 14n; wreszcie same narody opisują cierpienia i los Sługi Pańskiego: Iz 53,1-10; na koniec nowa wypowiedź Pana: Iz 53,11n.
53,2 - Obraz użyty już w Iz 11,1 na oznaczenie Mesjasza. Opis Iz 53,2-9 porównany z Ps 22[21],7n, doskonale maluje proroczo mękę Chrystusa.
53,3 - Ze zgrozy, jak przed trędowatym.
53,4 - "Dźwigał nasze boleści" - bardzo ważna i po raz pierwszy w pismach ST występująca idea o zastępczym zadośćuczynieniu, odpokutowaniu Sługi Pańskiego za cudze, tj. za winy wszystkich ludzi. Por. Mt 8,17. "Skazańca" - hebr. wyrażenie "skaranego i dotkniętego przez Boga" zdaje się tu oznaczać trędowatego (por. Kpł 13; 2 Krl 15,5); tak też Wlg, Wujek.
53,5 - Myśl i słowa zastosowane w NT do Chrystusa i do nas: por. Rz 4,25; 2 Kor 5,21; Ga 3,13; 1 P 2,24.
53,6 - Por. Ez 34; 1 P 2,25.
53,7 - Obraz w pełni stosuje się do Chrystusa: por. Mt 26,63; J 1,29; Dz 8,32n. Wlg inaczej ma wiersz 7a: "Ofiarowan jest, bo sam chciał".
53,8 - Myśl tego tekstu skażonego i różnie przekładanego jest następująca: Sługa Pański przeszedł więzienie i sąd, który Go skazał na śmierć; wyrok wykonano. Z ludzi zaś współczesnych Słudze nikt się nie przejmuje Jego sprawą i losem ani nie dba o niego w czasie i po wyroku sądowym. Sługa Pański zaś został zgładzony za grzechy ludzkie. O tym mówią jeszcze w. 10 i 12; - "Usunięty" - inny przekład możliwy: "Poprzez udrękę i sąd sprzątnięto go"; według Wlg: "Z ucisku [więzów] i z sądu został porwany [na śmierć]"; - "Jego losem" - poprawka. Hebr. ma: "pokoleniem", LXX i Wlg czytają: "Rodzaj Jego kto wypowie?", i stąd wielu dawniejszych komentatorów wyjaśniało tekst o narodzeniu Chrystusa, już to Boskim, odwiecznym z Boga Ojca, już to ludzkim, doczesnym z Najświętszej Maryi Panny. Wyraz hebr. jednak tu użyty nie posiada takiego znaczenia. Inni popr. na "sprawą"; - "Za grzechy mego ludu" - słowa wyrażające osobistą myśl proroka. Niektórzy popr. za tekstem z Qumran na "Jego ludu", tj. Pana, lub "grzechy nasze".
53,9 - Tekst skażony. Można przełożyć: "Urządzono mu pogrzeb razem z łotrami [pomiędzy bezbożnymi], lecz grób jego był z bogaczami" (por. Iz qumrański); lub: "i grób Jego był ze złoczyńcami", bo często w tekstach biblijnych bogacz jest synonimem człowieka złego, występnego. Albo stosując lekką poprawkę tego wyrazu, można czytać: "w śmierci swej był na równi [zrównany] ze złoczyńcami". Sprawdziło się to na Jezusie. Por. Mt 27,38.60 par.; 1 P 2,22.